Đái tháo đường (ĐTĐ) hay còn gọi là tiểu đường, là bệnh rối loạn chuyển hoá mạn tính, có đặc điểm là tăng glucose huyết (đường máu) mạn tính. Bệnh có nhiều loại: ĐTĐ típ 1 (bẩm sinh), ĐTĐ típ 2, ĐTĐ thai kỳ và ĐTĐ do nguyên nhân khác. Trong đó bệnh ĐTĐ típ 2 chiếm khoảng 90-95% trong các dạng của bệnh ĐTĐ. Bệnh có mối liên hệ chặt chẽ với lối sống, dinh dưỡng, hành vi sức khỏe, thường diễn biến âm thầm và để lại hậu quả nặng nề về chất lượng cuộc sống. Khi có các biểu hiện rõ thì thường đã có các biến chứng gây tổn thương nhiều cơ quan, tổ chức như tim, mạch máu, thần kinh, thận, mắt... Nếu không được điều trị kịp thời có thể tử vong hoặc tàn phế suốt đời.
Tình hình mắc ĐTĐ tại Việt Nam và tại Quảng Ngãi
ĐTĐ típ 2 là bệnh không lây nhiễm phổ biến trên thế giới, vẫn đang gia tăng nhanh chóng và là một vấn đề sức khỏe cộng đồng đáng quan tâm, đặc biệt đối với các nước đang phát triển. Năm 2023, Việt Nam có khoảng 7 triệu người mắc ĐTĐ. Đáng chú ý, trong đó hơn 55% bệnh nhân đã có biến chứng, trong đó 34% là biến chứng về tim mạch; 39,5 có biến chứng về mắt và biến chứng về thần kinh; 24% biến chứng về thận.
Theo báo cáo của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật, tính đến tháng 10/2025, tỉnh Quảng Ngãi có 19.246 bệnh nhân ĐTĐ đang được quản lý và điều trị, trong đó có 9.137 bệnh nhân điều trị đạt chỉ số đường máu mục tiêu.
Dấu hiệu nghi ngờ bệnh ĐTĐ
Bệnh thường diễn tiến âm thầm và có thể không gây triệu chứng rõ rệt trong giai đoạn đầu, nhưng theo khuyến cáo của Bệnh viện Nội tiết Trung ương, nếu chú ý, người dân có thể nhận ra những dấu hiệu sớm như:
- Khát nước nhiều và đi tiểu thường xuyên, đây là dấu hiệu phổ biến nhất.
- Cảm giác đói liên tục, đặc biệt sau khi ăn.
- Sụt cân không rõ nguyên nhân: Mặc dù ăn nhiều hơn nhưng bạn lại bị giảm cân.
Ở giai đoạn muộn hơn thường gặp các triệu chứng: Mờ mắt; vết thương lâu lành, dễ nhiễm trùng; tê bì, ngứa râm ran tay chân; nhiễm nấm tái phát thường xuyên…
Để phát hiện sớm, cần sàng lọc đối với các đối tượng có yếu tố nguy cơ cao hoặc khám sức khoẻ định kỳ. Xét nghiệm đường máu là phương pháp duy nhất phát hiện sớm bệnh ĐTĐ.
Các yếu tố nguy cơ trong bệnh ĐTĐ típ 2
Người có một hoặc một số yếu tố sau sẽ làm tăng nguy cơ bị ĐTĐ típ 2:
- Từ 45 tuổi trở lên.
- Béo phì (BMI > 23).
- Vòng bụng to (>90cm với nam và >85cm với nữ).
- Mắc bệnh tăng huyết áp.
- Tiền sử gia đình: Có bố, mẹ, anh chị em ruột mắc ĐTĐ típ 2.
- Rối loạn mỡ máu.
- Ít vận động thể lực (dưới 30 phút/ngày, dưới 5 ngày/tuần).
- Hút thuốc lá, thuốc lào…
Ngoài ra, phụ nữ bị ĐTĐ thai kỳ, buồng trứng đa nang cũng là yếu tố nguy cơ của bệnh ĐTĐ típ 2. Người có yếu tố nguy cơ nên tầm soát đái tháo đường mỗi 6-12 tháng, kể cả khi không có triệu chứng để phát hiện và điều trị sớm, phòng ngừa các biến chứng.
Biến chứng của ĐTĐ
Biến chứng của ĐTĐ chủ yếu là các biến chứng mạn tính: Tổn thương cầu thận dẫn đến suy thận mạn phải chạy thận chu kỳ; bệnh mạch vành; đột quỵ; đục thủy tinh thể, thoái hóa hoàng điểm dẫn tới mù; loét bàn chân, tắc động mạch chi.
Một số biến chứng nguy hiểm của bệnh đái tháo đường
Thực tế cho thấy, không ít bệnh nhân chỉ tình cờ phát hiện mắc ĐTĐ trong những lần khám sức khỏe định kỳ. Đáng lo ngại hơn, nhiều người đến viện vì biến chứng mà không hề biết mình đã mắc bệnh. Có trường hợp bệnh nhân đến viện mắt khám đục thủy tinh thể nhưng xét nghiệm thấy có đường máu cao, hoặc đi khám khi bị tê bì chân tay vì nghĩ là thoát vị đĩa đệm hay thoái hóa cột sống nhưng thực ra đây là biến chứng thần kinh do mắc ĐTĐ.
Nguy hiểm hơn cả là có một tỷ lệ không nhỏ bệnh nhân nhập viện trong tình trạng cấp cứu vì nhồi máu cơ tim hay đột quỵ nhưng khi xét nghiệm mới phát hiện ra mắc ĐTĐ.
Phòng bệnh ĐTĐ típ 2
Như đã nêu, ĐTĐ típ 2 là bệnh mạn tính, có mối liên hệ chặt chẽ với lối sống, dinh dưỡng, hành vi sức khỏe. Tầm soát bệnh ĐTĐ giúp phát hiện sớm cả những trường hợp chưa có triệu chứng hoặc ở giai đoạn tiền đái tháo đường – thời điểm việc điều chỉnh lối sống có thể giúp kiểm soát hoàn toàn tình trạng đường huyết mà chưa cần dùng thuốc.
Thực hiện lối sống lành mạnh là biện pháp quan trọng để phòng bệnh cũng như góp phần trong quá trình điều trị bệnh:
- Chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn nhiều rau xanh, ăn tối đa 3 suất trái cây tươi/ngày, hạn chế ăn các thực phẩm chế biến sẵn, nhiều chất béo no; uống nước lọc, cà phê hoặc trà thay cho nước ngọt có ga, nước ép có đường.
- Tăng cường vận động thể lực: Ít nhất 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần
- Giảm cân nếu thừa cân, duy trì BMI (chỉ số khối cơ thể) từ 18,5 đến dưới 23.
- Bỏ thuốc lá, thuốc lào.
- Hạn chế rượu, bia.
Chế độ ăn uống lành mạnh là một trong những biện pháp phòng bệnh đái tháo đường (ảnh minh hoạ)
ĐTĐ là bệnh mạn tính phải điều trị lâu dài tới hết đời. Để ngăn chặn sự gia tăng của ĐTĐ típ 2, toàn thể cộng đồng phải thay đổi hành vi sống bằng cách thay đổi chế độ ăn uống và tăng mức độ hoạt động thể lực. Khi đã được chẩn đoán mắc bệnh ĐTĐ, người bệnh cần đến các cơ sở y tế để được tư vấn, điều trị sớm để đạt hiệu quả tốt, tránh các biến chứng và hậu quả đáng tiếc.
BS. Lê Thị Thảo Ly
Trung tâm Kiểm soát bệnh tật
Nguồn:
Hoạt động phòng chống đái tháo đường và các rối loạn thiếu Iod năm 2024 – 2025, Bệnh viện Nội tiết Trung ương, Bộ Y tế.
Ánh sáng từ trái tim
CDC Quảng Ngãi
Đang truy cập: -
Tổng số lượt xem: -
_20251112144815.jpg)
